W opublikowanym niedawno na łamach prestiżowego periodyku Employee Relations artykule p.t. “The nail in the coffin? Pandemic and social dialogue in Poland” Jan Czarzasty i Adam Mrozowicki analizują dynamikę dialogu społecznego w Polsce w okresie pandemii Covid-19, opierając się na prowadzonych w ramach projektu COV-WORK wywiadach eksperckich.

Obraz autorstwa Freepik

Nagłe uderzenie pandemii w 2020 roku było początkowo postrzegane jak bezprecedensowe wydarzenie, po którym spodziewano się wystąpienia radykalnych zmian społecznych. Jednak trzy lata później, poglądy na ten temat stały się znacznie bardziej zniuansowane i wyważone. Istniejące badania sugerują, że rola dialogu społecznego w zarządzaniu kryzysem pandemicznym wykazywała silne cechy zależności od ścieżki: kraje z tradycjami współpracy w ramach partnerstwa społecznego wykorzystywały dialog społeczny w szerszym zakresie niż kraje o bardziej rozdrobnionych stosunkach przemysłowych. Jednak nie można przy tym zignorować argumentów, że pandemia stała się impulsem do odnowienia partnerstwa społecznego, także w krajach, w których znajdowało się ono już wcześniej w nienajlepszym stanie. Co ciekawe, konsekwencje kryzysu związanego z Covid-19 dla stosunków pracy są stosunkowo rzadko omawiane w literaturze międzynarodowej, a analizy dotyczące rozwoju dialogu społecznego podczas pandemii w krajach Europy Środkowej i Wschodniej zdarzają się jeszcze rzadziej i są przeważnie skoncentrowane na aspektach politycznych.

Zadaliśmy sobie pytanie, czy kryzys pandemiczny pomógł ożywić dialog społeczny w Polsce? W tle czaiła się jednak wątpliwość, że być może jeszcze bardziej ujawnił jego słabości.  Na podstawie analizy 22 wywiadów eksperckich z przedstawicielami związków zawodowych, organizacji pracodawców i ministerstw zaangażowanych w trójstronny dialog społeczny postawiliśmy tezę, że Covid-19 nie był zmianą destrukcyjną, która naruszyłaby instytucjonalne fundamenty stosunków przemysłowych w Polsce. Zamiast tego, podobnie jak w przypadku poprzednich kryzysów, miałby wzmocnić zjawiska, które występowały już wcześniej, a mianowicie poważną nierównowagę sił w ramach trójstronnych relacji między państwem, pracodawcami i związkami zawodowymi. Sprzyjało to również woluntarystycznym tendencjom rządu, który polityki antykryzysowe wdrażał przeważnie z pominięciem uzgodnień społecznych.

Analizując zebrany materiał doszliśmy do wniosku, że w przypadku Polski pandemia nie ożywiła dialogu społecznego. Zamiast tego potwierdziły się ustalenia z wcześniejszych badań na temat ograniczonego wpływu dwu- i trójstronnego dialogu społecznego na przeciwdziałanie kryzysom w Polsce. W 2020 r. dialog trójstronny w RDS nemal całkowicie zamarł z powodu braku regulacji dotyczących obradowania w trybie zdalnym (online). Po jego wznowieniu w nowej, nietypowej sytuacji, zwykle ograniczał się on jedynie do wymiany informacji i sporadycznych konsultacji przygotowanych przez rząd rozwiązań antykryzysowych. Zdaniem partnerów społecznych, z którymi przeprowadziliśmy wywiady zbyt krótki czas, jaki mieli na sformułowanie opinii i lekceważenie ich stanowisk przez rząd sprawiły, że konsultacje te były powierzchowne i często pozbawione sensu. Pandemia nie ożywiła również rokowań zbiorowych, a rzeczywisty wpływ związków zawodowych na rozwiązania wprowadzane na poziomie przedsiębiorstwa w ramach Tarcz Antykryzysowych był ograniczony do uzwiązkowionych miejsc pracy, a te są w zdecydowanej mniejszości pośród wszystkich zakładów pracy w Polsce.

Zachęcamy do lektury artykułu, którego syntetycznym streszczeniem jest niniejszy wpis. Artykuł znajduje się w wolnym dostępie.

Czarzasty, J., & Mrozowicki, A. (2023). The nail in the coffin? Pandemic and social dialogue in Poland. Employee Relations, 45(7), 62-78.