W projekcie Cov-work zajmujemy się m.in. funkcjonowaniem domów pomocy społecznej podczas pandemii. Koncentracja na tej formie pomocy społecznej wynika ze szczególnych trudności, z jakimi borykały się osoby pracujące w tych placówkach. Przegląd międzynarodowej literatury anglojęzycznej pokazał, że ich problemy były uniwersalne.
Alicja Palęcka
Pierwszą grupą problemów placówek całodobowej opieki są te, które w większości krajów istniały na długo przed pandemią: niedofinansowanie, braki kadrowe, niskie płace, a także „niewidzialność”, pozostawanie w cieniu ochrony zdrowia. W pierwszych tygodniach pandemii skutkowało to brakami w dostępie do środków ochrony osobistej, które w pierwszej kolejności musiały trafić do szpitali (Rossiter & Godderis, 2020).
Drugą grupą są trudności wynikające ze specyfiki działalności domów pomocy społecznej (nursing homes, DPS). Mieszkańcy i mieszkanki byli szczególnie narażeni na zakażenie Covid-19, ciężki przebieg choroby i śmierć. Przede wszystkim duże skupiska ludzkie, takie jak DPS, przyczyniają się do szybkiego rozprzestrzeniania się wirusów, przez co ryzyko zakażenia chorobą wśród mieszkańców i mieszkanek tych placówek jest wysokie. Po drugie, osoby mieszkające w domach pomocy to często osoby starsze lub z niepełnosprawnościami. Różnego rodzaju niepełnosprawności same w sobie nie muszą być czynnikiem ryzyka, jednak długotrwałe nierówności w dostępie osób z niepełnosprawnością do ochrony zdrowia prowadzą do częstszego występowania chorób współistniejących (McCallion, 2020).
Stan zdrowia wielu pacjentów i pacjentek domów pomocy społecznej wiąże się z kolejną trudnością: ograniczonymi zdolnościami poznawczymi, trudnościami w zrozumieniu nagłych zmian, konieczności dystansu społecznego lub dezynfekcji. W połączeniu ze wspomnianą już niewystarczającą liczbą personelu w ogóle oraz dodatkowymi brakami kadrowymi z powodu kwarantanny lub urlopów i zwolnień (np. na opiekę nad dziećmi) powodowało to poważne problemy organizacyjne, gdy w domach opieki nie było wystarczającej liczby osób pracujących, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów i pacjentek.
Wszystkie te czynniki spowodowały, że w wielu krajach (m.in. w Chinach, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych) liczba zachorowań i zgonów z powodu Covid-19 w tego typu placówkach w pierwszych tygodniach i miesiącach pandemii była znacznie wyższa niż w ogólnych populacjach. W USA w maju 2020 r. jedną trzecią osób zmarłych w wyniku Covid-19 stanowili ich pensjonariusze i pensjonariuszki, w Kanadzie było to aż 81%, a w Belgii – 66% (Behrens & Naylor, 2020; Huang et al., 2020; Khan et al., 2020; Shaw, 2020; Syed & Ahmad, 2021; Vermeerbergen et al., 2021).
Chaos informacyjny
Źródłem trudności w pracy personelu DPS, podobnie jak w wielu innych obszarach pracy i życia społecznego, było niedostateczne przygotowanie instytucji do kryzysu. Konieczne były działania doraźne, szybkie i bezpośrednie reakcje na problemy. Wiele nowych wytycznych napływało jednocześnie z różnych agencji i instytucji (np. w USA: ogólnokrajowych, stanowych, lokalnych). Powstał chaos informacyjny. Zalecenia i regulacje często zmieniały się, w czasie gdy pracownicy i pracownice oczekiwali jasnych informacji i wskazówek (Behrens & Naylor, 2020; Billings et al., 2021; Glac & Zdebska, 2020; Nyashanu et al., 2020; Rossiter & Godderis, 2020). Co więcej, dystrybucja informacji była nierówna w miejscach, w których zatrudnieni byli pracownicy agencyjni, jak w Wielkiej Brytanii, gdzie osoby pracujące tymczasowe nie posiadały kont e-mail National Health Service i w związku z tym nie mogły otrzymywać informacji od NHS (Billings et al., 2021).
W związku z ustanawianiem nowych procedur wzrósł zakres obowiązków, w tym konieczność uczenia się nowych narzędzi i sposobów działania (Glac & Zdebska, 2020; McFadden et al., 2021). W domach opieki większa liczba obowiązków wynikała także z braków kadrowych i zamknięcia tych placówek dla odwiedzających – wcześniej w niektórych miejscach osoby bliskie pomagały pacjentom i pacjentkom w codziennych czynnościach (Hado & Friss Feinberg, 2020; Syed & Ahmad, 2021).
Relacyjność
Charakterystyczne dla branży opieki jest oparcie na relacjach opiekunów i opiekunek z pacjentami i pacjentkami oraz ich rodzinami. Wykluczenie odwiedzin przez osoby bliskie w domach pomocy społecznej stworzyło, po pierwsze, potrzebę innowacji, by osoby w nich mieszkające zachowały kontakt z bliskimi, po drugie – kolejne trudności. Komunikacja osób przebywających w domach opieki, podobnie jak w szpitalach i opiece paliatywnej, odbywała się za pomocą różnych kanałów: poczty elektronicznej, telefonu oraz komunikatorów typu Messenger i Whatsapp (Currin-McCulloch et al., 2021). W niektórych miejscach z braku innych możliwości wykorzystywano do tego numery prywatne pracowników i pracownic i ich prywatne konta w mediach społecznościowych, co skutkowało przenikaniem pracy do życia prywatnego i dostępnością personelu dla rodzin poza godzinami pracy, czego nie praktykowano przed pandemią (Mishna et al., 2021).
Lęk o zdrowie swoje i bliskich
Szczególnie narażone na zakażenie koronawirusem są osoby pracujące w placówkach medycznych i domach opieki. W pierwszych miesiącach pandemii opinia publiczna wielu krajów była szczególnie skupiona na DPS, gdzie śmiertelność z powodu Covid-19 była szczególnie wysoka. Wysokie ryzyko zachorowania i śmierci miało negatywny wpływ na morale i dobrostan emocjonalny zarówno opiekunów i opiekunek, jak i ich podopiecznych (Shaw, 2020). Ponadto osoby pracujące w domach opieki obawiały się, że same staną się źródłem zakażenia zarówno dla pacjentów, pensjonariuszek, jak i swoich najbliższych. Stąd w wielu miejscach podejmowali oni decyzje o zamieszkaniu przez pewien czas w miejscu pracy lub z dala od domu i rodziny, aby chronić obie grupy (Billings et al., 2021; Nyashanu et al., 2020). Stało się to źródłem stresu i ograniczonej zdolności pracowników i pracownic do radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi, na przykład poprzez spędzanie czasu z bliskimi lub odcinanie się od pracy i odpoczynku.
Stres, wypalenie zawodowe, trauma
Zawody pomocy społecznej kojarzone są z etosem poświęcenia i lojalności wobec odbiorców i odbiorczyń, postrzegane jako powołanie i zaangażowanie, „praca z miłości”. W czasie pandemii etos ten był źródłem nowych napięć i dylematów moralnych. Lojalność wobec pacjentów i pacjentek okazała się trudna do pogodzenia z lojalnością wobec rodziny. Ten konflikt moralny dotyczył także poczucia zaangażowania przeciwstawionego poczuciu zagrożenia i konieczności dbania o siebie (Vermeerbergen et al., 2021).
Wiele tekstów naukowych i branżowych poruszało kwestię dobrostanu pracowników i pracownic ochrony zdrowia i pomocy społecznej w czasie pandemii. Opisano już najważniejsze stresory i potencjalne przyczyny wypalenia zawodowego: zwiększoną niepewność i chaos informacyjny, niewystarczające bezpieczeństwo i wsparcie ze strony pracodawców i instytucji, obawa o zdrowie własne i innych, dysonans i dylematy moralne, większe obciążenie pracą – więcej zadań i więcej godzin pracy, konieczność szybkiego i częstego uczenia się nowych procedur i narzędzi. Badacze i badaczki bardzo szybko dostrzegli potrzebę diagnozowania i monitorowania zdrowia psychicznego oraz dobrostanu emocjonalnego osób pracujących w ochronie zdrowia i opiece. Przykładowo w Wielkiej Brytanii zauważono, że aż 22% z nich ma objawy PTSD, 47% – depresję, a tyle samo – stany lękowe (Greene i in., 2021). Wśród włoskich pracowników i pracownic służby zdrowia stwierdzono wyższy niż przeciętny poziom depresji i objawów stresu pourazowego (Di Tella i in., 2020) i był on istotnie wyższy niż w normatywnej próbie poziomu wyczerpania emocjonalnego (Barello i in., 2020). W Portugalii 53,1% osób w tych grupach doświadczyło wysokiego poziomu wypalenia zawodowego, ale lęk, depresja i stres pozostały normalne (Duarte i in., 2020). W Izraelu objawy depresji zgłaszało 33,6% respondentów, 11,7% – poważne trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, a 21,5% – stany lękowe (Zerach i Levi-Belz, 2021). Badanie przeprowadzone w Chinach pokazało, że 50,4% uczestników i uczestniczek miało objawy depresji, 44,6% lęku i 71,5% niepokoju, a 34% cierpiało na bezsenność (Lai i in., 2020). Wszystkie te skutki zaostrzały się wraz z nierównościami etnicznymi. Na przykład w Wielkiej Brytanii osoby Czarne pracujące w ochronie zdrowia i opiece wykazywały niższy poziom jakości życia związanej z pracą niż ich biali koledzy i koleżanki.
Literatura
Behrens, L. L., & Naylor, M. D. (2020). “We are Alone in This Battle”: A Framework for a Coordinated Response to COVID-19 in Nursing Homes. Journal of Aging and Social Policy, 32(4–5), 316–322. https://doi.org/10.1080/08959420.2020.1773190
Billings, J., Biggs, C., Ching, B. C. F., Gkofa, V., Singleton, D., Bloomfield, M., & Greene, T. (2021). Experiences of mental health professionals supporting front-line health and social care workers during COVID-19: qualitative study. BJPsych Open, 7(2), 1–8. https://doi.org/10.1192/bjo.2021.29
Currin-McCulloch, J., Chapman, B., Carson, C., Fundalinski, K., Hays, M., Budai, P., & Kaushik, S. (2021). Hearts above water: Palliative care during a pandemic. Social Work in Health Care, 60(1), 93–105. https://doi.org/10.1080/00981389.2021.1885562
Glac, W., & Zdebska, E. (2020). The situation of employees of social assistance facilities during the SARS-CoV-2 (COVID-19) coronavirus epidemic in Poland. Praca Socjalna, 35(2), 129–142. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1493
Hado, E., & Friss Feinberg, L. (2020). Amid the COVID-19 Pandemic, Meaningful Communication between Family Caregivers and Residents of Long-Term Care Facilities is Imperative. Journal of Aging and Social Policy, 32(4–5), 410–415. https://doi.org/10.1080/08959420.2020.1765684
Huang, H., Xie, Y., Chen, Z., Xiao, M., Cao, S., Mi, J., Yu, X., & Zhao, Q. (2020). Nursing Home in the COVID-19 Outbreak：Challenge，Recovery, and Resiliency. Journal of Gerontological Social Work, 63(6–7), 646–650. https://doi.org/10.1080/01634372.2020.1787576
Khan, A. A., Singh, V. P., & Khan, D. (2020). The Care Home Pandemic–What Lessons Can We Learn for the Future? Journal of Gerontological Social Work, 00(00), 644–645. https://doi.org/10.1080/01634372.2020.1787575
McCallion, P. (2020). Social Work Response Needed to the Challenge of COVID-19 for Aging People with Intellectual and Developmental Disabilties. Journal of Gerontological Social Work, 63(6–7), 595–597. https://doi.org/10.1080/01634372.2020.1769791
McFadden, P., Gillen, P., Moriarty, J., Mallett, J., Schroder, H., Ravalier, J., Manthorpe, J., Harron, J., Currie, D., & Ross, J. (2021). Health and social care workers’ quality of working life and coping while working during the Covid-19 Pandemic: Analysis of positive coping and work-related quality of life as resilience and protective factors impacting on wellbeing. The 3rd International Electronic Conference on Environmental Research and Public Health, March 2020, 9011. https://doi.org/10.3390/ecerph-3-09011
Mishna, F., Sanders, J. E., Daciuk, J., Milne, E., Fantus, S., Bogo, M., Fang, L., Greenblatt, A., Rosen, P., Khoury-Kassabri, M., & Lefevre, M. (2021). #socialwork: An International Study Examining Social Workers’ Use of Information and Communication Technology. The British Journal of Social Work, 1–22. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcab066
Nyashanu, M., Pfende, F., & Ekpenyong, M. (2020). Exploring the challenges faced by frontline workers in health and social care amid the COVID-19 pandemic: experiences of frontline workers in the English Midlands region, UK. Journal of Interprofessional Care, 34(5), 655–661. https://doi.org/10.1080/13561820.2020.1792425
Rossiter, K., & Godderis, R. (2020). Essentially invisible: risk and personal support workers in the time of COVID‐19. Sociology of Health & Illness, 42(8), e25–e31. https://doi.org/10.1111/1467-9566.13203
Shaw, P. (2020). Thoughts on Living in a Nursing Facility during the Pandemic. Journal of Gerontological Social Work, 63(6–7), 642–643. https://doi.org/10.1080/01634372.2020.1772439
Syed, I. U., & Ahmad, F. (2021). COVID-19 and Healthcare Workers ’ Struggles in Long Term Care Homes. Journal of Concurrent Disorders, 3(1), 61–66.
Vermeerbergen, L., Pulignano, V., Domecka, M., & Jansens, M. (2021). Working Hard for the Ones You Love and Care for Under Covid-19 Physical Distancing. Work, Employment and Society, 35(6), 1144–1154. https://doi.org/10.1177/09500170211021568
